Ngắn mạch là gì? Nguyên nhân và cách kiểm tra ngắn mạch an toàn

Các thiết bị điện bị ngừng hoạt động đột ngột hay đường dây điện bị chập, cháy đều là những dấu hiệu cho thấy dây dẫn/thiết bị điện nhà bạn đang gặp vấn đề ngắn mạch (đoản mạch). Vậy ngắn mạch là gì? Nguyên nhân gây ra hiện tượng này và cách kiểm tra? Thông tin chi tiết sẽ được chúng tôi chia sẻ cụ thể dưới đây.

Ngắn mạch là gì?

Ngắn mạch hay còn được gọi là hiện tượng đoản mạch thường thấy trong các hệ thống điện. Đây là hiện tượng mà dòng điện không thực hiện theo đúng quy trình dẫn điện trong hệ thống, khoảng cách di chuyển ngắn hơn quy trình do xuất hiện các sự cố như dây điện bị đứt, rò rỉ điện… Lúc này, tổng mạch điện sẽ nhỏ đi tại vị trí hỏng hóc do mạch điện đã bị chập, cháy. 

Ngoài ra, đoản mạch còn xuất hiện khi dây nóng chứa dòng điện chạm vào dây trung tính khiến cho điện trở của dòng giảm xuống. Khi đó, dòng điện trong mạch tăng cao và chạy theo một đường khác. Đi kèm với sự cố ngắn mạch sẽ là tiếng nổ hoặc tiếng chập điện lớn.

Các loại ngắn mạch thường thấy

Các dòng mạch điện trong hệ thống điện phổ biến hiện nay là dòng điện 1 pha, dòng điện 2 pha và dòng điện 3 pha. Trong đó, hiện tượng ngắn mạch 3 pha được các thợ điện chuyên nghiệp nhận định là dạng gây nguy hiểm nặng nề nhất. Dưới đây là các hiện tượng đoản mạch trong hệ thống điện hiện nay:

• Ngắn mạch 1 pha: là sự cố xảy ra do 1 pha chập đất hoặc chập dây trung tính gây nên.

• Ngắn mạch 2 pha: sự cố đoản mạch xảy ra khi hai pha chập nhau.

• Ngắn mạch 3 pha: dòng điện 3 pha chập vào nhau gây nên sự cố chập điện

• Ngắn mạch 2 pha chạm đất: sự cố xảy ra khi 2 pha đồng thời chạm xuống đất.

Nguyên nhân gây ra hiện tượng ngắn mạch

Việc tìm hiểu nguyên nhân gây nên hiện tượng đoản mạch là điều quan trọng giúp phòng chống hiện tượng ngắn mạch đồng thời đưa ra được giải pháp khắc phục sự cố kịp thời. Hiện tượng đoản mạch thường xảy ra khi:

• Dây nối bị lỏng: Trong quá trình đấu dây, các mối nối bị lỏng khiến cho dây sống và dây trung tính chập vào nhau.

• Lớp vỏ cách điện của dây dẫn bị lỗi: Lớp cách điện của dây dẫn bị hỏng do một số tác động từ bên ngoài như chuột gặm, đứt do chạm vào vật sắc nhọn…

• Phích cắm điện không tương thích: Việc cắm phích cắm vào ổ cắm bị lỏng hoặc quá chật cũng là một nguyên nhân gây ra tình trạng hở mạch điện.

• Thiết bị điện bị lỗi: Khi 1 thiết bị điện cắm dây vào ổ điện,lúc này  hệ thống dây của thiết bị sẽ trở thành hệ thống điện mở rộng của nguồn chính. Chính vì thế, nếu thiết bị điện xảy ra lỗi thì rất có thể sẽ gây nên sự cố ngắn mạch.

• Thiết bị điện quá tải: Mạch điện không đáp ứng được sẽ gây nên sự cố đoản mạch. 

Lý do cần xử lý hiện tượng đoản mạch

Ngắn mạch là hiện tượng vô cùng nguy hiểm và cần được xử lý kịp thời. Dưới đây sẽ là một vài hậu quả nghiêm trọng mà hiện tượng này gây ra:

• Đoản mạch khiến phát nóng cục bộ rất nhanh, sinh nhiệt lớn, dễ gây ra cháy nổ.

• Có thể gây biến dạng các thiết bị điện do lực cơ khí được tạo ra giữa các phần tử của thiết bị điện.

• Khiến sụt áp lưới điện và làm động cơ ngừng quay đột ngột gây ảnh hưởng tới hiệu quả sản xuất.

• Gây gián đoạn việc cung cấp điện trong gia đình, nhà máy, khu chế tạo gây mất điện cục bộ. 

• Nguy hiểm tới tính mạng của con người. 

Xem thêm: Cách đo dòng rò bằng đồng hồ vạn năng an toàn, chính xác

Cách kiểm tra ngắn mạch đơn giản

Để tiến hành sửa chữa an toàn, hiệu quả, bạn có thể tham khảo các bước kiểm tra ngắn mạch dưới đây. 

Bước 1: Xác định vị trí ngắt mạch điện

Bạn cần tới bảng điều khiển hoặc hộp kỹ thuật để kiểm tra và xác định vị trí ngắt mạch điện. Bộ ngắt mạch điện thông thường sẽ được thông báo bằng đèn màu đỏ hoặc cam. 

Bước 2: Kiểm tra dây nguồn của thiết bị 

Trước tiên, hãy quan sát trực quan nếu dây nguồn bị chập cháy. Với dây nguồn bị đứt ngầm, cần sử dụng các thiết bị hỗ trợ như đồng hồ vạn năng hoặc ampe kìm để kiểm tra dây nguồn có các chỉ số điện áp hay điện trở không? 

Việc dùng thiết bị đo điện sẽ giúp bạn phát hiện nhanh chóng được sự cố dây điện bị hỏng bên trong. Sau khi đã phát hiện được vị trí dây nguồn bị hỏng cần ngắt kết nối dây nguồn với hệ thống điện. 

Bước 3: Tiến hành sửa chữa

Bật lần lượt từng công tắc của thiết bị, nếu phát hiện có công tắc khiến hệ thống mạch điện bị ngắt lần nữa thì đó chính là vị trí ngắn mạch. Tiến hành sửa chữa sự cố tại vị trí đó. Nếu chưa có kinh nghiệm hay chuyên môn thì nên nhờ thợ sửa chữa chuyên nghiệp để đảm bảo an toàn.

Xem thêm:

• Cách kiểm tra transistor còn sống hay chết bằng đồng hồ vạn năng
• Cách kiểm tra diode bằng đồng hồ vạn năng đơn giản, hiệu quả

Cách phòng chống hiện tượng đoản mạch

Để ngăn chặn hiện tượng ngắn mạch, đoản mạch xảy ra, hãy áp dụng một số biện pháp phòng chống dưới đây:

• Mỗi thiết bị điện cần thiết kế một công tắc riêng để tránh gây ra hiện tượng chập điện hàng loạt.

• Ngắt điện hoặc rút phích cắm điện khi không sử dụng thiết bị.

• Lựa chọn loại dây dẫn điện có tiết diện phù hợp với từng dòng điện, đảm bảo khả năng truyền tải điện tốt nhất.

• Khi lắp đặt hệ thống điện, nên lắp thiết bị với Aptomat (cầu dao tự động) để tăng khả năng phòng chống ngắn mạch hiệu quả. 

Trên đây là toàn bộ kiến thức về hiện tượng ngắn mạch là gì, cách kiểm tra và cách phòng chống hiệu quả. Nếu trong quá trình kiểm tra và sửa chữa có bất cứ thắc mắc nào, hãy liên hệ thbvn.com hoặc maydochuyendung.com để được hỗ trợ sớm nhất.